Igor D. Górewicz, O Słowianach I. Piastowie, legendy i niewolnicy

Tom I: PIASTOWIE, LEGENDY I NIEWOLNICY

Z narodami jest jak z ludźmi. Nikt nie pamięta własnych narodzin i chcąc poznać ich okoliczności zdany jest na tych, którzy je obserwowali. Dlatego obrazu początków Polski poszukujemy w kronikach krajów sąsiednich i zapiskach podróżników odwiedzających kraj Mieszka. Ważne okazują się legendy dynastyczne, przekazane przez Anonima tzw. Galla, którym odmawiano wartości historycznej. Najnowsze ustalenia archeologów zdają się jednak potwierdzać, że na dwa lub trzy pokolenia przed Mieszkiem I, w Wielkopolsce podejmowano działania zmierzające do stworzenia nowej organizacji politycznej, a to pokrywa się z przekazami o Siemowicie, Lestku i Siemomyśle. Od jakiegoś czasu rozważa się tezę o tym, że Piastowie środki na budowę swojego państwa czerpali z handlu niewolnikami. Choć brak jest niezbitych dowodów historycznych lub archeologicznych, to istnieją liczne i bardzo mocne przesłanki, które sprawiają, że pytania dotyczą raczej nie samego istnienia procederu, ale jego skali i wpływu na powstanie Polski. Zagadnienie niewolnictwa wśród Słowian budzi skrajne emocje, od wyparcia, po złośliwą satysfakcję, że etnos ten nadawał się wyłącznie na „żywy towar”, a współczesne narody słowiańskie zachowały niewolniczy charakter. Niniejsza książka przybliża więc terminologię w językach słowiańskich, w tekstach łacińskich, greckich, arabskich i hebrajskich. Śledzi przyczynę utożsamienia pojęcia „niewolnik” i „Słowianin” oraz zastanawia się nad pochodzeniem niewolników sprzedawanych w całej Europie i krajach islamu. Czy faktycznie byli to tylko Słowianie? Przytacza losy ludzi, którzy popadli w niewolę, zwłaszcza tych, którzy trafili do zupełnie obcej cywilizacji. Czy faktycznie potomkowie słowiańskich niewolników mówią dziś językami słowiańskimi? A może hiszpańskim, arabskim, lub niemieckim?

SPIS TREŚCI:

Od autora • 9
Część pierwsza
Piastowie przed Piastami
Rozdział pierwszy
Początki Piastów i Polski wg „Galla” Anonima • 17
Pierwsza kronika nie całkiem anonimowa • 17
Łatwowierni i niewierni • 21
Zdekodować ciąg pokoleń • 28
Opowieści czasu mitycznego • 32
Rozdział drugi
Czy Piast był Piastem?
Historia i archeologia o początkach dynastii • 40
Co na to archeologia? • 51
Rozdział trzeci
Kim byli Piast i Rzepicha, mężczyzna i kobieta
w micie początków Polski? • 67
Zarys scenariusza • 67
Życie codzienne i od święta • 70
Powiedz mi jak masz na imię, a powiem Ci kim jesteś • 74
Kołodziej, rolnik czy… tłuk? • 74
Rzepka czy Rzepicha? • 78
Razem przez mit • 80
Z Chaosu Kosmos • 83
Hermeneutyka i egzegeza • 85
Rola mitu • 93
Część druga
Gorączka srebra i niewolnictwo
Rozdział czwarty
Słowianin = niewolnik? Podstawowe pojęcia • 99
Tropiąc niewolnych w martwym języku • 100
Decimi czyli dziesiętnicy • 104
Sclavus • 106
Terminy słowiańskie • 111
Czeladź • 111
Otrok • 114
Chołopi • 115
Kobylnicy — przypadek szczególny • 117
Wietnicy • 119
Osadnictwo jenieckie • 121
Rozdział piąty
Niewolnicy (nie tylko) słowiańscy i (nie tylko) u Słowian • 128
Etapy rozwoju niewolnictwa
w Europie Środkowo-Wschodniej • 128
Asymilacja • 128
Eksploatacja • 134
Feudalizacja • 138
Pozycja prawna • 141
Człowiek przedmiotem • 141
Zbiegowie • 148
Miłość w kajdanach • 153
Przed sądem • 155
Osadzanie i przesiedlanie w Europie • 159
Rozdział szósty
Gdzie się rodzą niewolnicy • 162
Zniewolenie • 162
W Cesarstwie Bizantyjskim • 166
Słowiańszczyzna Zachodnia • 173
Sąsiedzi Moraw i Czech • 175
Nad Odrą, Łabą i Bałtykiem • 178
W Europie Wschodniej i Południowej • 191
W Skandynawii i dalej • 195
Rozdział siódmy
Czy Kościół zwalczał niewolnictwo? • 202
Etyka czy koniunktura? • 202
Podwójne standardy • 203
Stanowisko władz świeckich • 214
Indywidualne akty dynastów • 217
Rozdział ósmy
Żywe srebro za żywy towar • 221
Gorączka srebra • 221
Ruski łącznik • 228
Kim byli Rusowie • 235
Skarby na słowiańskim wybrzeżu • 248
Wolin — węzeł komunikacyjny Bałtyku i Odry • 256
Skarby • 257
I znów krótko o „wikingach” • 261
Ile kosztował człowiek? • 266
Rozdział dziewiąty
Na kupieckich szlakach • 279
Szlaki handlowe i pośrednicy • 279
Organizacja handlu w Europie • 279
Ku południowemu zachodowi i wschodowi • 284
Sztafeta • 292
Ibrahim Ibn Jakub i kupcy żydowscy • 295
Praga • 300
Radanici • 306
Rozdział dziesiąty
W świecie islamu • 311
Pierwsi wśród muzułmanów • 311
As-Saqāliba • 311
Wojownicy i osiedla słowiańskie • 315
Stereotypy wobec Słowian • 319
Kariery • 327
W północnej Afryce • 328
Słowiańskie Al-Andalus • 332
Kulturalny Słowianin • 335
Rozdział jedenasty
Srebro i niewolnicy a sprawa polska • 338
Srebrne grody • 341
Po co w grodach srebro? • 346
Wypłaty dla drużyny • 348
Piastowie i Wieleci • 354
Zbytki jak z Baltony • 354
Niech zmarli przemówią • 356
Elity o szerokich horyzontach • 363
Co z tego wynika? • 368
Zakończenie • 381
Źródła ilustracji • 389
Literatura • 393