Świt państwa polskiego
Okoliczności i czas narodzin państwa polskiego fascynowały od dawna. Wydarzenia tamtych lat, odnotowane przez zachodnich kronikarzy, ukazują postać Mieszka – wodza podejmującego wraz z braćmi walki toczone ze zmiennym szczęściem na zachodniej rubieży późniejszego państwa. Nieliczne i lakoniczne zapiski źródłowe dotyczą rodu, który w ciągu zaledwie kilku lat – zapewne między 962 a 966 rokiem – wyprowadził swoje władztwo z niebytu do organizacyjnej i politycznej wielkości.
Co w przedmiotowych kwestiach ma do powiedzenia współczesna archeologia? Na ile dotychczasowe odkrycia w regionach uznać można za wystarczające dla naświetlenia początków polskiej państwowości? To tylko wybrane spośród wielu pytań, na które poszukiwać będziemy odpowiedzi na stronach tej monografii. Wyrażam nadzieję, że książka ukazuje nie tylko barwny obraz przeszłości sprzed tysiąca lat, ale również wkład archeologii w poznawanie korzeni naszego państwa, a tym samym Polski i Polaków.
Wstęp
- Przebudzenie środkowo-wschodniej Europy. Ziemie polskie i ich otoczenie między 2. połową VIII a początkami X wieku
Sąsiedzi chrześcijańscy i sąsiedzi pogańscy: krystalizowanie się wspólnot terytorialnych wokół ziem późniejszej Polski (koniec VIII - początki X wieku)
Kim byli? Gdzie zamieszkiwali? Poprzednicy Polaków Plemiona czy grupy etniczne?
Wspólnoty terytorialne ziem polskich w świetle przekazów źródeł pisanych i danych archeologii
Regiony przed Piastami: podobne czy zróżnicowane etnokulturowo?
- Konsolidacja czy fragmentacja? Ziemie południowej Polski w okresie przed państwowym
Ziemia krakowska i Śląsk w IX i X wieku: więcej różnic czy cech wspólnych?
Jeden region - różne wzorce kultury materialnej Od Chodlika do Lublina
Archeologiczne ślady elit, ale brak prób konsolidacji terytorialnej pogranicza
Centrum krakowskie i niespełnione szanse wczesnej państwowości Konteksty wielkomorawskie Na północnych obrzeżach silnego sąsiada Nieuchwytni Polanie: między mitem, historią i archeologią
- Wielkopolska i Mazowsze w przededniu powstania państwa: rewolucyjne przemiany osadnicze na uboczu zainteresowań ówczesnych kronikarzy
U źródeł wzrostu i rozwoju gospodarczego Wielkopolski
Zagadkowa sieć grodów
Wielki region w cieniu Wielkopolski
Rozległa strefa handlu i wymiany oraz mieszania się kultur i cywilizacji Spór o charakter etnokulturowy pogranicza Zderzenie kultur i ideologii?
Długie trwanie i militarne elity (?) z Południa
- Wyjście z cienia: ścieżki rozwoju strefy nadbałtyckiej
Emporia i wokółbałtycka strefa gospodarcza
(Przed)świt urbanizacji
Skandynawscy i słowiańscy osadnicy nad Parsętą Centra osadnicze na wyspach Pod znakiem wikińskiego Truso Regionalne emporium nad Zatoką Gdańską?
W poszukiwaniu korzeni nadmorskiej metropolii
- Od Civitas Schinesghe do Polonii: formowanie się państwa polskiego w świetle danych archeologii
U źródeł legendy Piastów
Ziemia gnieźnieńska w legendach dynastycznych i zapisach kronikarskich
Archeologia i spór o pierwotne siedziby rodu Piastów Matecznik rodu Piastów?
Pretendent nad rzeką Prosną Dwubiegunowy układ strategiczny?
Wyjście na zewnątrz, czyli początki ekspansji terytorialnej Civitas Schinesghe
Region pod kontrolą Piastów, ale tylko punktowe inwestycje Piastowie nad Zatoką Gdańską Spór o początki gdańskiego grodu
Pod znakiem nadbałtyckich ośrodków rzemieślniczo-handlowych i starszych terytoriów plemiennych
Czeska domena z „piętnem” piastowskich inwestycji?
Wiślica na nowo poznawana
Skąd Mieszko czerpał środki niezbędne do budowy państwa?
- Wielki przełom: początki chrystianizacji ziem polskich w świetle danych archeologii
Chrzest władcy czy chrzest Polski?
Tajemnice wawelskiego wzgórza
Monumentalne budowle z czasów Mieszka i spór o baptysterium Zespół rezydencjonalny czy ośrodek wczesnego chrześcijaństwa? Pierwsze pochówki szkieletowe Chrystianizacja a dary grobowe Więcej pytań niż odpowiedzi
- Władcy, elity, społeczeństwo: archeologia o ludziach z początków państwa polskiego
Ludzie i rzeczy Wielcy nieobecni
Dostojnicy świeccy duchowni i święci męczennicy: gdzie ich pochowano?
Elity państwa pierwszych Piastów: przykład Bodzi koło Włocławka Dorośli i dzieci: elitarny cmentarz rodzinny?
Możni i pospolici na cmentarzach rzędowych Nekropole wojowników „Duńscy” wojownicy z Ciepłego „Warescy” wojownicy z Lutomierska Nie tylko Ciepłe i Lutomiersk
Miejscowi i obcy: migracje regionalne i interregionalne Związki krewniacze i międzypopulacyjne „Niechciani” wśród miejscowych
Zdrowe społeczeństwo? O diecie mieszkańców ziem polskich sprzed tysiąca lat
Na co chorowali? Jak długo żyli?
Uwagi końcowe
Bibliografia
Summary
Indeks nazw geograficznych, miejscowych i etnicznych
