Międzyrzecz. Gród i zamek w wiekach IX-XIV. Wyniki prac wykopaliskowych z lat 1954-1961

Badania Międzyrzecza, ważnego ośrodka na zachodnich rubieżach państwa Piastów, w Ziemi Lubuskiej, dostarczyły materiałów archeologicznych dla obserwacji pełnego cyklu przemian wczesnośredniowiecznego grodu: od lokalnego gródka przedpaństwowego, poprzez kolejne fazy funkcjonowania tam prowincjonalnego ośrodka kasztelańskiego w ramach ustroju prawa książęcego, aż do okresu schyłkowego, spowodowanego zmianą warunków gospodarczo-społecznych i prawnych późnego średniowiecza. Praca Międzyrzecz. Gród i zamek w wiekach IX-XIV przedstawia rezultaty badań wykopaliskowych w Międzyrzeczu z lat 1954-1961: obiekt i jego dzieje, prace terenowe i gabinetowe, stosowane w nich metody, warstwy grodu, podgrodzia i zamku, poszczególne rodzaje znalezisk, zasiedlenie okolic Międzyrzecza we wczesnym i późnym średniowieczu, próbę ustalenia lokalizacji klasztoru Pięciu Braci Męczenników. Na przykładzie niektórych stron ówczesnego życia codziennego, obserwowanych w tego rodzaju ośrodku w dłuższej perspektywie czasowej, wyraźnie rysuje się doniosłość przemian kulturowych, przez jakie przechodziło państwo ostatnich Piastów – przełomu o podobnym znaczeniu, jak lepiej udokumentowany wczesnopiastowski.

O autorach
Wstęp ( Stanisław Kurnatowski )
I. Charakterystyka stanowiska i prowadzonych tam badań ( Stanisław Kurnatowski )
I.1. Dzieje Międzyrzecza w świetle źródeł pisanych
I.2. Położenie badanego obiektu
I.3. Badania terenowe
I.4. Metody eksploracji i dokumentacji
I.5. Opracowywanie materiałów z prac wykopaliskowych
II. Gród i podgrodzie wczesnośredniowieczne (Beata Banach, Iwona Chrzanowska-Wawrzyniak, Bogdan Kościński, Stanisław Kurnatowski , Alina Urbańska-Łosińska , Kinga Zamelska-Monczak)
II.1. Pierwotne ukształtowanie terenu
II.2. Wczesnośredniowieczne fazy osadnicze wnętrza grodu. Fazy: I–IX
II.3. Wczesnośredniowieczne fazy osadnicze podgrodzia. Fazy: I–IV
II.4. Umocnienia grodu i podgrodzia
III. Gród i zamek późnośredniowieczny (Beata Banach, Stanisław Kurnatowski , Alina Urbańska-Łosińska , Kinga Zamelska-Monczak)
III.1. Późnośredniowieczne fazy osadnicze wnętrza grodu. Fazy: X–XI
III.2. Faza osadnicza z czasów budowy zamku murowanego. Faza XII
III.3. Najstarsza faza osadnicza wnętrza zamku. Faza XIII
IV. Analiza materiałów archeologicznych i bioarcheologicznych
IV.1. Ceramika naczyniowa z faz wczesnośredniowiecznych – podsumowanie (Kinga Zamelska-Monczak)
IV.2. Zabytki wydzielone z warstw wczesnośredniowiecznych grodu i podgrodzia (stan. 1 i 1a) (Beata Banach)
IV.3. Analiza ceramiki naczyniowej z późnośredniowiecznych faz osadniczych (Kinga Zamelska-Monczak)
IV.4. Zabytki wydzielone z warstw późnośredniowiecznych (Beata Banach
IV.5. Monety z międzyrzeckiego grodziska-zamczyska – na nowo (Tadeusz Szczurek)
IV.6. Pozostałości średniowiecznych pracowni szklarskich (Joanna Sawicka)
IV.7. Wojownik z wczesnośredniowiecznego Międzyrzecza (Judyta J. Gładykowska-Rzeczycka)
IV.8. Analiza porównawcza czaszki oraz przyżyciowej wysokości ciała wojownika z Międzyrzecza (Tomasz Kozłowski)
IV.9. Gospodarka zwierzętami w czasach rozwoju grodu i zamku w Międzyrzeczu na podstawie badań archeozoologicznych średniowiecznych szczątków ze stanowiska nr 1 (Marzena Makowiecka, Daniel Makowiecki)
IV.10. Identyfikacja zoologiczna przedmiotów z kości i poroża, odkrytych w Międzyrzeczu w warstwach grodziska (stan. 1) i podgrodzia (stan. 1a) (Marzena Makowiecka, Daniel Makowiecki)
IV.11. Szczątki roślinne z wczesnośredniowiecznych faz osadniczych (I–IX) grodu w Międzyrzeczu (stan. 1) (Andrzej Dzięczkowski)
IV.12. Źródła archeobotaniczne z faz późnośredniowiecznych (X–XIII) w Międzyrzeczu, stan. 1 (Joanna Koszałka)
IV.13. Wyniki datowania radiowęglowego materiału archeologicznego z grodu w Międzyrzeczu i z jego najbliższej okolicy (Tomasz Goslar)
V. Międzyrzecz i okolice w średniowieczu (VI–XV w.) – w świetle dawnych i najnowszych badań archeologicznych (Agnieszka Indycka, Tadeusz Łaszkiewicz)
V.1. Badania okolic Międzyrzecza
V.2. Badania na terenie miasta Międzyrzecza
V.3. Ciekawsze wyniki badań stanowisk wczesnośredniowiecznych w okolicy Międzyrzecza
V.4. Wykaz stanowisk archeologicznych w okolicy Międzyrzecza z okresu średniowiecza (VI–XV w.)
VI. Ogólne omówienie wyników badań ( Stanisław Kurnatowski )
VI.1. Wczesnośredniowieczne fazy osadnicze grodu i podgrodzia
VI.2. Charakterystyka przemian grodu we wczesnym średniowieczu
VI.3. Późnośredniowieczne fazy osadnicze grodu i zamku
VI.4. Późnośredniowieczne przemiany ośrodka międzyrzeckiego
Bibliografia
Summary ( Stanisław Kurnatowski )
Indeks osób
Indeks nazw geograficznych i etnicznych
Spis rycin
Spis tabel