Lwy znad Czarnej Wody. Opowieść o sacrum ślężańskiego krajobrazu w XII-XIX wieku

Przez tysiąclecia stanowiła Ślęża istotny punkt odniesienia dla społeczności zamieszkujących ziemie w zasięgu historycznej krainy zwanej Śląskiem. Ślady sakralizacji góry sięgają w głąb II tysiąclecia p.n.e. Z okresem pradziejowym część badaczy wiąże powstanie rzeźb rozmieszczonych na stokach i na północnym przedpolu Ślęży, znanych jako niedźwiedź, dzika Świnia, panna z rybą, mnich, grzyb. Noszą one znak X, wykorzystywany do sygnowania granic.
Tak wytyczona granica istniała na Ślęży w latach 1209-1494. Rozdzielała dobra książęce oraz zakonu kanoników regularnych NMP z klasztoru na wrocławskiej wyspie Piasek. Przyjmuje się, że przed 1209 r. oraz po 1494 r. cała lub niemal cała góra była własnością zakonu, którego śląskie początki mogą sięgać 30. lat XII w. Aż do kasacji klasztoru w 1810 r. jego losy były nierozerwalnie związane ze Ślężą. Przez niemal siedem stuleci pradawne sacrum Ślęży pozostawało zatem w gestii kanoników regularnych. Poprzez chrześcijańską symbolikę postrzegali jego krajobrazową strukturę. Doniosłą rolę odgrywała w tym waloryzacja stosunków hydrologicznych. Od zachodu i północy otacza górski masyw Czarna Woda, której źródła wiążą się z Radunią. Od wschodu zamyka ten obszar Sulistrowicki Potok. Dorzecza obydwóch rzek łączą się w pobliżu Starego Zamku, gdzie wzniesiono w XIII w. kościół wyposażony w okazały portal. Jego znamiennymi elementami są 4 figury lwów romańskich. W tym rejonie znajdują się 4 dalsze takie figury. Poza tym, że występują one na ograniczonym terenie, że tworzą jednolitą stylistycznie i chronologicznie grupę, odmienną od pozostałych rzeźb, odróżnia je jeszcze jeden wspólny element. Żadna z nich nie nosi znaku X. Wyjaśnieniu kulturowej specyfiki tych rzeźb poświęcona jest prezentowana książka. Stały się one pretekstem i kluczem do odczytania struktury ślężańskiego krajobrazu oraz jego sakralnej waloryzacji.

Wprowadzenie
Charakterystyka podejścia do problemu
Ślęża - zakonna góra początków
Przestrzenne relacje przedstawień lwów
Chronologia lwich figur
Zagadnienie lokalizacji lwich figur w Górce
Biblijne nawiązania symboliki leżącego lwa w krajobrazie ślężańskim
Polityczne uwarunkowania relacji lwów i znaków X.
Fundator i lwy.
Wschodnie elementy w biografii Piotra Włosta a symbolika lwa.
Akwatyczny kontekst sacrum Ślęży.
Kanonicy regułami jako strażnicy chtonicznych wód.
Relacje Raduni z akwatycznym infernum.
Słup graniczny a ślężańskie infernum.
Lew z Garncarska jako wilk. Przełom dziejowy w kontekście rytualnym.
Spór o diaboliczny charakter Ślęży.
Ślężański mit kosmologiczny.
Czotena - nowe imię góry.
Dziejowy bilans zawiadywania symboliczną strukturą ślężańskiego krajobrazu.
Podsumowanie.
Post scriptum. Współczesne zagubienie wobec sacrum krajobrazu.
Bibliografia.
Skróty
Literatura.
Lówen am Schwarzwasser. Eine Geschichte uber das Sacrum der Zobtenberger
Landschaft im 12.-19. Jahrhundert. Zusammenfassung