wydawnictwo-triglav

Wybierz swój język

Archeologia Polski Wczesnośredniowiecznej

Autor:
Wyczerpany

Spis treści

Od Autora                                          9

Wstęp                                            11

Rozdział 1. ARCHEOLOGIA POLSKI WCZESNOŚREDNIOWIECZNEJ: POCZĄTKI ZAINTERESOWAŃ, NARODZINY I ROZWÓJ           15

Początki najdawniejsze    15

Wiek XIX: w poszukiwaniu odległych korzeni słowiańskiej toŜsamości   16

Narodziny i powolny wzrost: pierwsze dekady XX wieku    20

Lata trzydzieste: archeologia wczesnego średniowiecza w natarciu - sporu o Słowian ciąg dalszy i systematyczne prace wykopaliskowe obiektów wczesnośredniowiecznych       23

Dwie dekady powojenne: zbliŜające się milenium i badania nad początkami państwa polskiego   26

Lata siedemdziesiąte i osiemdziesiąte: udane pokłosie badań milenijnych    28

Ostatnia dekada XX wieku i początek nowego stulecia: stare pytania i nowe moŜliwości pozyskiwania odpowiedzi    32

Archeologia Polski wczesnośredniowiecznej: archeologia regionów czy archeologia bez granic?    35

Rozdział 2. ŹRÓDŁA I METODY                           41

Stanowisko archeologiczne      41

Stratyfikacje, warstwy, obiekty   44

Wczesnośredniowieczne stanowiska archeologiczne i ich stratyfikacje: problemy eksploracji      50

Stratyfikacje stanowisk wczesnomiejskich    51

Stratyfikacje osad typu wiejskiego     52

Stratyfikacje obiektów sakralnych i pogańskich miejsc kultu           52

Stratyfikacje cmentarzysk wielowarstwowych 53

Warstwy i ich zawartość ruchoma: znaleziska masowe 56

Ceramika jako źródło do badania dawnych społeczności    57

Szczątki archeozoologiczne i archeoichtiologiczne  60

Zabytki wydzielone       65

Dane przyrodnicze: gleba i jej komponenty   67

Pozostałe grupy danych (I): źródła pisane    69

Pozostałe grupy danych (II): toponomastyka       71

Pozostałe grupy danych (III): przedstawienia ikonograficzne     75
Rozdział 3. SKĄD NA ZIEMIACH POLSKICH WZIĘLI SIĘ SŁOWIANIE? 79

„Autochtoniści", „allochtoniści" i inni: długie dzieje sporu o pochodzenie Słowian      79

Między staroŜytnością a wczesnym średniowieczem ziem polskich: przerwa czy kontynuacja?    84

Jeden czy wiele wzorców kultury materialnej Słowian?     85

Słowiański fenomen: jak go wytłumaczyć?    89

Rozdział 4. ZAGADKI OKRESU PRZEDPAŃSTWOWEGO           95

„Geografia plemienna" i archeologia    95

Najstarsze grody wczesnośredniowieczne: kiedy powstawały?    103

Wielość czy jedność obrządku pogrzebowego?      116

Zagadka Gromnika  120 Wiele pytań i mało odpowiedzi   123

Rozdział 5. ŚWIĘTE GÓRY                               125

W kręgu wielkich ośrodków kultu okresu plemiennego: Łysa Góra na wschodniej krawędzi Łysogór (Góry Świętokrzyskie)    125

Tajemnice góry ŚlęŜy     128

Inne góry - domniemane miejsca pogańskiego kultu      133

Zagadkowe śmigrody     141

Rozdział 6. POGAŃSKI CMENTARZ CZY ŚWIĘTY GAJ?            147

Świątynie pod gołym niebem    147

Stary cmentarz i nowe problemy      148

Zapomniana czy Ŝywa tradycja?       152

Rozdział 7. WIELKIE KOPCE MAŁOPOLSKIE                   155

Monumentalizm, który zadziwiał od dawna    155

Kopiec Przemysława (Tatarski) w Przemyślu   156

Domniemane monumentalne kopce w Przemyskiem      159

Sandomierski kopiec Salve Regina     159

Krakowskie kopce Krakusa i Wandy    161

Pozostałe wielkie kopce w Małopolsce   165

Kontekst europejski      166

Kopce małopolskie: kiedy i dlaczego je wznoszono?  168

Rozdział 8. ŚLADY NAJSTARSZEGO PISMA?                  175

Odkrycie, które budzi emocje    175

Co odkryto na tabliczkach z Podebłocia?      176

Powrót do tematu: tabliczki w świetle najnowszych badań       178

Rozdział 9. JAK POWSTAWAŁA POLSKA                      183

Między archeologią, tradycją dynastyczną a legendą 183

Tam, gdzie narodziła się Polska: Wielkopolska u progu przełomu państwowego      185

Skąd pochodzili Piastowie?      190

Z Wielkopolski do Małopolski: piastowskie wyjście na zewnątrz   196

Kierunek północny: Piastowie nad Zatoką Gdańską  201

„Zapomniane" Mazowsze czy strategiczna rezerwa terytorialna?  204

Od Bałtyku po Sudety: Śląsk i Pomorze Zachodnie   210

Śląsk „czeski" czy „piastowski"?  211

Pomorze Zachodnie: „republiki miejskie" i dawne terytoria plemienne   214

Ziemia krakowska: ostami etap budowy państwa polskiego      217

Próba bilansu      218

Rozdział 10. MIASTA NADAL ODKRYWANE                   225

Stolice państwa gnieźnieńskiego: rywalizacja o prymat pierwszeństwa  228

Od legendarnego Lecha do Mieszka I   229

Silny pretendent do palmy pierwszeństwa    234

Gród na bursztynowym szlaku   242

Miasto o dwunastu bramach     246

Gdańsk wczesnopaństwowy czy plemienny?   250

Początki Płocka ciągle poznawane      253

Wczesny gród piastowski nad rzeką Płonką?   258

Pierwsza wielka inwestycja piastowska w Małopolsce?  259

Intrygujący rywal Sandomierza  262

Tajemnice Góry Katedralnej w Chełmie      266

Centrum na peryferii      271

W cieniu pogańskiego księcia    274

Kraków, Wawel i archeologia    283

Kto wybudował najstarszy Wrocław?    288

Rozdział 11. GRODY NIEZWYKŁE                           295

Ostrów Lednicki: rezydencjonalny ośrodek pierwszych Piastów czy najstarsze na ziemiach polskich episcopium?  296

Niesfinalizowana wielka inwestycja     303

Chełmiński sedes regni principalis?     307

Gród pod zamkiem  309

Wyspy pełne tajemnic     312

Ukryte wśród bagien      314

Zagadki pogranicza: zespół wieŜowy w Stołpiu      317

Rozdział 12. KRAJOBRAZY WIEJSKIE                       323

Na uboczu zainteresowań  323

Osady wiejskie: jak je postrzegamy?   325

Niewykorzystany potencjał badawczy: osady słuŜebne 331

Wsie nieodgadnione      333

Wczesne ośrodki przemysłowe?  337
Rozdział 13. ARCHEOLOGIA W BADANIACH NAJSTARSZYCH ZESPOŁÓW KLASZTORNYCH                              341

Najstarsze klasztory i archeologia      341

U progu chrystianizacji: pierwsze opactwa benedyktyńskie      342

W cieniu Wzgórza Wawelskiego: archeologia w badaniach opactwa oo. benedyktynów św. Piotra i Pawła w Tyńcu pod Krakowem    344

Kościół i klasztor na osadzie grodowej  347

Podwójna fundacja i spór o pochówek ksiąŜęcy     350

Archeologia w badaniach najstarszych fundacji cysterskich      355

Łekneński „klasztorek"    358

Klasztor na ruinach palatium?    359

Klasztory ciągle poznawane     363

Rozdział 14. ZAGADKA STULECIA: ZNAKI NA CERAMICE        367

Długa historia badań i niejednoznaczne wyniki      367

Znaki na dnach naczyń z Kalisza i Ostrowa Lednickiego: obfitość nowych jakościowo źródeł archeologicznych    371

Znaki, jakich mało   372

Skąd ten zwyczaj i dlaczego znakowano naczynia?   375

Rozdział 15. MIEJSCOWI I OBCY                           377

Od kremacji do inhumacji: cmentarze okresu wczesnopaństwowego    377

Pomorzanie i Wieleci w Wielkopolsce?   382

Groby wikingów?    385

Wielka nekropola wojowników    390

Nie tylko wojownicy      392

Kogo chowano w mazowieckich grobach z konstrukcjami kamiennymi?      396

Obcy na południu   404

Poganie i chrześcijanie    407

Kim byli, co ich łączyło?  

409 Bibliografia                                        415

Summary                                           453

Indeks nazw geograficznych i miejscowych                  483